Największe zakłady pracy Olsztyna
w czasach PRL-u

Dawny OZOS dzisiaj należy do koncernu Michelin. Fabryka jest największym zakładem produkcyjnym w regionie

   Przez cały okres powojenny Olsztyńskie należało do grupy województw najmniej uprzemysłowionych. W 1960 r. w przemyśle państwowym zatrudnionych było 4448 osób – 68% ogółu zatrudnionych w przemyśle uspołecznionym. Do połowy lat sześćdziesiątych zatrudnienie wzrosło o ponad 40% i wynosiło 6308 osób. Wśród nich robotnicy stanowili 72%, 11% pracownicy administracyjno-biurowi i zaledwie 10% ogółu zatrudnionych personel inżynieryjno-techniczny.

Struktura zatrudnienie w Olsztynie
w latach 60 ubiegłego stulecia

   PKP Olsztyn.

   W samym Olsztynie w 1956 r. największym pracodawcą był Węzeł Polskich Kolei Państwowych. Jeszcze w 1945 roku odchodzące wojska rosyjskie oddały polakom 47 parowozów i 4412 wagonów, na ogół do naprawy

   Olsztyńskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Terenowego.

   Państwowe przedsiębiorstwa terenowe podlegały Wojewódzkiemu Zarządowi Przemysłu Terenowego. Z placówek funkcjonujących w mieście wymienić należy przede wszystkim Olsztyńskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Terenowego prowadzące zakłady metalowe, meblarskie oraz zakład produkujący świece, potem galanterię z tworzyw sztucznych. Od 1957 r. podjęto produkcję lignostonu (drewno utwardzone) według patentu olsztyńskiego inżyniera Witolda Żukowskiego.

   Fabryka Cegły Silikatowej.

   Przy ulicy Waryńskiego (dziś Zientary-Malewskiej) istniała do 1970 r. fabryka cegły silikatowej, cieszącej się dużym zainteresowaniem, szczególnie prywatnych odbiorców.

   Olsztyńskie Fabryki Mebli

   Ważnym przedsiębiorstwem były Olsztyńskie Fabryki Mebli. Od 1970 r. nosiły nazwę Olsztyński Ośrodek Przemysłu Meblarskiego. Zakład w Olsztynie specjalizował się w meblach kuchennych-w 1970 r. produkowano ich rocznie ponad 56 tys. Kompletów.

   ,,Spomasz”

   Liczącym się zakładem był Zakład Wytwórczy Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego ,,Spomasz” powstały w 1954 r. z Zakładu Remontowo-Montażowego Przemysłu Mleczarskiego. Zakład ten wyspecjalizował się w produkcji m.in. urządzeń do przyspieszonej fermentacji tytoniu, urządzeń chłodniczych do pieczywa. W 1970 r. zatrudniał ponad 300 pracowników.

   Zakłady przemysłu spożywczego.

   Wśród zakładów przemysłu spożywczego wymienić należy Polskie Zakłady Zbożowe, Olsztyńskie Zakłady Piwowarsko-Słodownicze z browarem produkującym w 1965 r. ponad 203 tys. hektolitrów piwa, Chłodnię Składową i wreszcie Zakłady Mięsne, które po modernizacji produkowały ,,polską szynkę”, głównie na eksport.

   Olsztyńskie Zakłady Graficzne im. Seweryna Pieniężnego

Ważne miejsce na mapie przemysłowej Olsztyna zajmowali drukarze. Jakkolwiek w 1956 r. Olsztyńskie Zakłady Graficzne były przedsiębiorstwem niewielkim, to jednak po wybudowaniu w 1970 r. nowej drukarni stały się miejscem pracy ponad 480 osób (w tym ok. 180 zdobywających zawód drukarza). Nowoczesne maszyny i urządzenia do produkcji prasy nie były jednak do końca wykorzystane.

Olsztyńskie Zakady Graficzne rozpoczęly działaność w 1970 roku.

   Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych.

   Pierwszego  marca 1962 r. powołano do życia przedsiębiorstwo Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych w budowie. Jego dyrekcję stanowili przybyli z Poznania inżynierowie Władysław Leonard (dyrektor naczelny) i Bronisław Kwiatkowski (zastępca do spraw technicznych). Samą budowę, pod patronatem Związku Młodzieży Socjalistycznej, rozpoczęto w październiku 1964 r. i po trzech latach 28 października 1967 r. z udziałem Władysława Gomułki nastąpiło oficjalne otwarcie Olsztyńskich Zakładów Opon Samochodowych – największej inwestycji Polski Ludowej na Warmii i Mazurach. Przed tą uroczystością prowadząca do fabryki ul. Kołobrzeska pokryta została dywanikiem asfaltowym (co wywoływało przez lata irytację mieszkańców). Miasto przybrało odświętny wygląd: gmachy administracyjne, domy mieszkalne i place przystrojono flagami biało-czerwonymi i czerwonymi. Ukazało się też specjalne wydanie ,,Głosu Olsztyńskiego” poświęcone fabryce i uroczystościom otwarcia.

   Fabryka zatrudniała ponad 3 tysiące pracowników, ale początkowo tylko dla 37 proc. z nich Olsztyn był miejscem stałego zameldowania. Większość wywodziła się z podolsztyńskich wsi, nawet z województw sąsiadujących z Olsztyńskiem. W następnych latach wielu z nich osiedliło się na stałe w Olsztynie.

   Fabryka była ,,oczkiem w głowie” władz lokalnych, jako ,,silny oddział kasy robotniczej”. Dla przykładu – w czerwcu 1973 r. została gospodarzem centralnych uroczystości Dnia Chemika. Członkowie PZPR z fabryki jako pierwsi w województwie (w kwietniu 1975 r.) otrzymali nowe legitymacje partyjne, co było traktowane jako wielkie wyróżnienie. Fabryczna organizacja partyjna należała do większych, nie tylko w mieście, ale i w województwie – liczyła 582 członków i kandydatów, co przekraczało średnią upartyjnienia w zakładach przemysłowych.    

Linia produkcyjna w Olsztyńskich Zakładach Opon Samochodowych

   Inne zakłady pracy

   W 1956 r. poczęło odradzać się dynamicznie prywatne rzemiosło, zwalczane w poprzednim okresie. Na koniec roku odnotowano istnienie 198 zakładów  zatrudniających 299 osób, w następnym roku liczba zakładów wzrosła do 280. W połowie lat sześćdziesiątych na liście zakładów usługowych były m.in.: 2 elektrotechniczne, 8 radiotechnicznych, 11 ślusarstwa samochodowego, 1 złotniczy, 16 zegarmistrzowskich, 4 kotlarskie, 73 krawieckie, 34 szewskie, 3 kuśnierskie, 14 podnoszenia oczek, 2 introligatorskie, 5 kamieniarskich, 3 tapicerskie, 3 instalatorstwa centralnego ogrzewania, 3 dekarskie, 10 malarskich, 14 murarskich, 16 fotograficznych, 17 fryzjerskich, 4 wypożyczalnie sprzętu gospodarstwa domowego, 3 zakłady szklarskie, oprawy obrazów i wykonywania luster. Łącznie w 1964 r. istniały 263 zakłady rzemieślnicze zatrudniające 622 osoby.   

   Zatrudnienie mieszkańcom dawały liczne niewielkie zakłady przemysłowo-rzemieślnicze. Otwarcie fabryki zapałek usytuowanej w centrum miasta miało przyczynić się do przyjęcia około stu osób. Latem 1945 r. przy ulicy Szrajbera uruchomiono zakład produkujący mydło sztabkowe do prania (potem produkcję mydła przeniesiono do większego pomieszczenia, jakim był schron przy ulicy Ratuszowej). W Olsztynie rozpoczęto też produkcję musztardy, octu, napojów chłodzących oraz uruchomiono kwaszarnię kapusty. Zamierzono też uruchomić browar i mleczarnię oraz wznowić produkcję w przedwojennych zakładach wytwarzających meble oraz okucia budowlane. Powstała mała prywatna fabryka konserw i przetworów leśnych, w której docelowo miało znaleźć zatrudnienie około sto osób. Zatrudnienie dawały także trzy apteki, drogerie, wytwórnie wody gazowanej i lemoniady, pralnie i magle, zakład wyrobu kopyt, uliczne wytwórnie lodów, zakłady radiomechaniczne, zakład optyczny oraz introligatornie. Były księgarnie, sklepy papiernicze, a także sklep jubilerski. Powstał też Zakład Zbiórki i Szlamowania Jelit. Wśród punktów handlowych, największe zatrudnienie w Olsztynie dawały sklepy spożywcze i galanteryjne oraz małe kioski spożywcze oraz gastronomia. Biedniejsi, i mniej zaradni, nadal samodzielnie stawiali stragany, pozostali zabiegali o oficjalne zezwolenia na prowadzenie lokali handlowych.